با
حنا رفیعی
با سیم کشی ساختمان، جریان برق را در ساختمان برای استفاده برقرار می‌سازید. اگر خطایی در سیم کشی ساختمان صورت گیرد در جریان برق اختلال ایجاد می‌شود و نیز ممکن است به ساکنان ساختمان آسیب جانی برسد؛ از این رو سیم کشی ساختمان کاری تخصصی است و باید توسط یک متخصص انجام شود. از طرف دیگر تا حدی آشنا بودن به سیم کشی ساختمان لازم است تا بتوانید کار متخصص را بسنجید و خطای احتمالی را تشخیص دهید و در مورد سیم کشی ساختمان، نظر دلخواه خود را بدهید. با دانش مختصر از سیم کشی ساختمان می‌توانید به برقکاری که سیم کشی ساختمان شما را انجام می‌دهد کمک کنید و در آینده نیز اشکالات جزئی در سیم کشی را رفع کنید.
سیم کشی ساختمان چیست؟
سیم کشی ساختمان (electrical wiring) مجموعه کارهایی است که در یک ساختمان انجام می‌شود تا بتوان از وسایلی که نیاز به سیم کشی دارند استفاده کرد. این کارها شامل تهیه‌ی نقشه‌ی سیم‌کشی، ترازبندی مکان پریزها و کلیدها روی دیوار، شیارزنی مکان لوله‌های برق، قرار دادن لوله‌های برق، جاگذاری قوطی‌های جعبه‌ی فیوز، سیم کشی، فنرزنی، سربندی و … است.
سیم کشی ساختمان محدود به وسایل برقی نیست و اتصالات تلفن، آنتن و ... را هم شامل می‌شود. نیاز به گفتن نیست که سیم کشی ساختمان امری تخصصی است و آن را باید یک برقکار ماهر انجام دهد.
روش‌های سیم کشی ساختمان
سیم‌کشی ساختمان را به دو روش روکار و توکار انجام می‌دهند که هر کدام را در ادامه شرح می‌دهیم.
سیم کشی روکار
در این روش، سیم کشی روی سطح گچ دیوار انجام می‌شود و به منظور زیبایی، ایجاد نظم و تأمین امنیت، با یک لوله‌ی مخصوص (داکت) سیم‌ها را می‌پوشانند.
هر چند استفاده از این روش به هنگام ساختمان‌سازی، ساختمان شما را دچار ضعف می‌کند اما با این روش، دسترسی به سیم‌ها آسان می‌شود و به راحتی می‌توان سیم‌ها را عیب‌یابی و تعمیر کرد.
معمولاً این روش سیم کشی توصیه نمی‌شود اما گاهی لازم است که پس از گچ کاری، سیم کشی انجام شود که در این صورت، روش روکار بلامانع است.
سیم کشی توکار
این روش سیم کشی رایج بوده و امکان اجرای آن در انواع ساختمان‌ها وجود دارد. روش توکار در مقایسه با روش روکار، ایمنی بیشتری دارد و همچنین ظرافت و زیبایی ساختمان را کمتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در این روش سیم‌ها را در ساختار ساختمان دفن می‌کنند و به دو صورت سیم کشی را انجام می‌دهند:
-
سیم کشی بدون استفاده از لوله‌های خرطومی و PVC مخصوص، که در این حالت، سیم‌ها از نوع مخصوص و دارای چند لایه‌ی عایق هستند.
-
سیم کشی با استفاده از لوله‌های خرطومی و PVC مخصوص، که در این حالت، با فنرهای مخصوص، سیم‌ها را درون لوله‌های خرطومی و PVC قرار می‌دهند.
در روش سیم کشی توکار، برقکاران یکی از سه راه زیر را می‌روند:
-
استفاده از جعبه‌ی تقسیم:
در این روش توکار، برقکار یک جعبه‌ی تقسیم بر روی دیوار نصب می‌کند. موقعیت این جعبه‌ی تقسیم معمولاً در بالای کلیدها و پریزها است. این جعبه‌ی تقسیم به سیم‌هایی که استفاده می‌شود نظم می‌دهد. در گذشته جعبه‌ی تقسیم بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفت اما در حال حاضر استفاده‌ی چندانی ندارد و مقررات جدید آن را قبول نمی‌کند.
-
استفاده از جعبه‌ی کلید و پریز:
در این روش توکار، برقکار فضایی در داخل دیوار برای جعبه‌ی کلید و پریز ایجاد می‌کند. در صورت استفاده از این روش، دسترسی به سیم‌ها خیلی آسان می‌شود زیرا کلیدها و پریزها در یک محل قرار می‌گیرند.
-
استفاده از جعبه‌ی فیوز:
ایده‌ی اصلی در استفاده از جعبه‌ی فیوز، توزیع برق با توجه به نیاز هر بخش ساختمان است تا جریان الکتریکی، متناسب توزیع شود. در این روش، برقکار ابتدا سیم‌های ورودی هر واحد را، که از کنترل برق به آن واحد آمده است، از جعبه‌ی فیوز عبور داده و سپس به میزان نیازی که هر بخش ساختمان به برق دارد سیم کشی را انجام می‌دهد. هر چند استفاده از جعبه‌ی فیوز هزینه‌ی زیادی دارد اما در صورت نیاز به تعمیر سیم کشی، با مشکل زیادی روبرو نمی‌شوید.
مراحل اجرای سیم کشی ساختمان
برقکار، سیم کشی ساختمان را بسته به نیاز، در سه مرحله از ساخت و ساز می‌تواند انجام دهد:
-
هنگام ساخت اجزای ساختمان مثل دیوار
-
هنگام نازک‌کاری اجزای ساختمان
-
بعد از تمام شدن نقاشی و کف‌سازی
برای آنکه سیم کشی به خوبی پیش برود برقکار مراحلی را برای کار خود در نظر می‌گیرد که در ادامه به این مراحل می‌پردازیم.
تهیه‌ی نقشه‌ی سیم کشی
برقکار همیشه به موقعیت سنجی اهمیت زیادی می‌دهد تا بتواند بهینه‌ترین طرح را برای سیم کشی ساختمان در نظر بگیرد. این موقعیت‌سنجی برای تهیه‌ی یک نقشه‌ی خوب برای سیم کشی لازم است. نقشه‌ای که برقکار تهیه می‌کند باید بتواند موقعیت اجزای زیر را مشخص کند:
-
سیستم‌های روشنایی
-
سوکت‌های برق
-
تلفن
-
آنتن مرکزی
-
آیفون
-
فن کویل‌ها
-
اطفاء حریق
-
برق اضطراری
-
موتورخانه
تعیین خط تراز کلیدها و پریزها
در این مرحله، برقکار مکان کلیدها و پریزها و فاصله‌ی آنها از کف را به کمک خطوط تراز مشخص می‌کند. ترازبندی به کمک شلنگ تراز انجام می‌شود. در روش جدید سیم کشی ساختمان از لیزر نیز برای ترازبندی استفاده می‌شود.
جانمایی بهینه‌ی کلیدها و پریزها می‌تواند مهارت برقکار را در کارش نشان دهد.
اگر هزینه‌ی کم و نامعقول برای کلیدها و پریزها انجام شود، ممکن است با طرح غیر هم‌تراز کلیدها و پریزها و مواجه شوید.جهت راهنمای نصب کلید و پریز روی آن کلیک کنید.
کنده‌کاری
در این مرحله، برقکار مکان کلیدها، پریزها و لوله‌گذاری‌ها را کنده‌کاری می‌کند. در سال‌های اخیر از وسایلی مانند تیشه‌ی برقکاری، چکش و قلم برای این منظور استفاده می‌شد اما در روش جدید سیم کشی ساختمان از دستگاه‌هایی مثل شیارزن، بتن‌کن یا هیلتی استفاده می‌شود.
قوطی‌گذاری جعبه‌های کلید و پریز یا فیوز
اگر برقکار برای سیم‌کشی ساختمان، جعبه‌ی کلید و پریز یا فیوز در نظر گرفته است، مکان این جعبه‌ها را باید طبق نقشه‌ی تهیه شده قوطی‌گذاری کند. در این مرحله قوطی‌های مخصوص جعبه‌ی فیوز، کلیدها و پریزها روی دیوار پیاده می‌شود. برقکار باید مراقب باشد که به هنگام قوطی‌گذاری، صافی سطح دیوار از بین نرود.
جاگذاری لوله‌های برق
برقکار پس از ترازبندی و قوطی‌گذاری، مسیر لوله‌ها را با شابلون و دستگاه شیارزن، مشخص و لوله‌های برق را در جای خود محکم می‌کند. لوله‌های برقی برای آن استفاده می‌شود که سیم‌های برق، تلفن و آنتن را به مکان‌های مختلف ساختمان به آسانی بتوان منتقل کرد.
لوله‌های برق انواع مختلفی دارند که می‌توان به لوله‌های فلزی، گالوانیزه و PVC اشاره کرد. برقکار برای مسیرهای کوتاه می‌تواند از لوله‌های خرطومی هم استفاده کند.
مسیر لوله‌های برق برای سقف (به منظور راه‌اندازی وسایل برقی مثل لوستر) از کف طبقه‌ی بالا می‌گذرد. لوله‌ها سیم‌های تلفن، آنتن و ... را در برابر آسیب نگه می‌دارند. در مواقعی که نیاز به تعویض سیم دارید، به راحتی می‌توانید سیم را عوض کنید.
لوله‌ای که برقکار به عنوان لوله‌ی برق استفاده می‌کند معمولاً لوله‌ی پلیکا 20 نسوز است که در دو نوع خشک و منعطف تولید می‌شود؛ البته انتخاب اندازه‌ی قطر لوله‌ها به اندازه‌ی ضخامت سیم‌ها و تعداد رشته‌های آنها دارد. قیمت لوله‌ی برق با وزن آن در ارتباط است و هر چه وزنش بیشتر است قیمت آن هم بیشتر است. برای اتصال لوله‌های برق معمولاً از زانو استفاده می‌شود و یا با خم سرد این کار را انجام می‌دهند.
جاگذاری سینی‌های برق
با توجه به نقشه‌ای که برای سیم کشی ساختمان تهیه شده است، برقکار برای ورود کابل تلفن، آنتن‌های ماهواره‌ای و ... از سینی‌های برق استفاده می‌کند.
جاگذاری قوطی های کلید و پریز یا جعبه فیوز
برقکار در این مرحله قوطی های کلید و پریز یا جعبه فیوز را نصب می‌کند.
سیم‌بندی
در این مرحله، سیم‌بندی بین قطعات مختلف سیم کشی انجام می‌شود. برقکار باید به اندازه‌ای مهارت کسب کند که سیم‌بندی را بهتر انجام دهد تا در آینده مشکلات اتصالی و قطعی برق رخ ندهد.
وقتی سیم در لوله‌ی برق وارد می‌شود، برقکار بهتر است از یک گیره‌ی قلاب‌دار استفاده کند تا سیم و ابزار کمکی که استفاده می‌کند در لوله گیر نکنند. برای استفاده از گیره‌ی قلاب‌دار، حدود بیست سانتی‌متر از سیم را باید لخت و آن را به قلاب وصل کرد؛ سپس روکش را دوباره روی قسمت لخت سیم کشید و این گیره‌ی قلاب‌دار را با استفاده از چسب محکم کرد.
توصیه می‌شود که برقکار، سیم‌هایی که باید به هم اتصال دهد را علامت‌گذاری کند تا سرعت کار بالا برود.
انجام کارهای تکمیلی
کارهای تکملی شامل موارد زیر است:
-
تمیز کردن قوطی کلیدها و پریزها
-
بریدن لوله‌های اضافی
-
عایق کاری و سیم‌کشی بیرون ساختمان
نصب قطعات و سربندی
در این مرحله، برقکار قطعات سیم کشی مثل کلیدها و پریزها، فیوزها، آیفون تصویری، آنتن و ... را نصب می‌کند. اگر کارفرما هستید باید از نظر ظاهری، به این مرحله اهمیت خاصی بدهید.
نظارت بر سیم کشی ساختمان
پس از تمام شدن سیم‌کشی ساختمان، کارشناس تأسیسات، کابل و علامت‌گذاری سیم‌ها را بررسی می‌کند تا درستی کار برقکار را تأیید کند و اگر ایرادی وجود داشت رفع شود.
اصول سیم کشی ساختمان
در اینجا به اصولی اشاره می‌کنیم که برای برقکار و کارفرما مفید است:
-
از وسایل و تجهیزاتی که استانداردهای ایمنی را تأمین می‌کنند استفاده شود.
-
اتصالات سیم‌ها به طور مناسب برقرار شود زیرا این اتصالات محل گذر جریان الکتریکی از شاخه‌ای به شاخه‌ی دیگر است.
-
در برقراری سیم اتصال به زمین که برخی از لوازم خانگی دارند، لازم است احتیاط شود.
-
نوع، تعداد و ضخامت سیم‌های مورد استفاده مهم است.
-
پریز نباید در مکان‌هایی که کاربرد ندارد، مانند نقاط انتهایی دیوار و فضاهای پر رفت و آمد، نصب شود.
-
توجه به روش‌های جدید سیم کشی ساختمان لازم است.
-
قبل از آنکه سیم متصلی لمس شود با استفاده از فازمتر از نبود برق در آن مطمئن شوید.
-
روشنایی کافی تأمین شود و برای هر اتاق خواب یک شب‌خواب در نظر گرفته شود.
-
چراغ‌هایی که برای یک فضای ساختمان نصب می‌شود در یک امتداد قرار گیرند.
-
قوطی‌گذاری اضافی انجام نشود تا دیوارها شلوغ نشوند.
-
برای لوله‌گذاری از لوله‌های شکسته استفاده نشود و برای اتصال لوله‌ها از بوش و لنت استفاده شود.
انواع سیم برای سیم کشی ساختمان
توماس ادیسون در سال 1892 برق را اختراع کرد و بعد از آن، استفاده از برق برای روشنایی ساختمان به تدریج مرسوم شد. در ابتدا برای سیم کشی ساختمان‌ها، سیم‌های فاز و نول را جداگانه از حفره‌های داربستی و تیرآهن‌ها به داخل ساختمان هدایت می‌کردند که هر کدام با یک پوشش پارچه‌ای محصور می‌شد. بین سال‌های 1920 تا 1940 سیم‌های تولیدی انعطاف بیشتری پیدا کرد و خم کردن آنها آسان‌تر شد. در دهه‌ی 1930 بود که سیم‌های فاز و نول را با هم در یک پوشش پارچه‌ای قرار دادند و دارای پایداری و دوام قابل قبول شد.
برای عبور جریان الکتریکی وجود دو جزء فاز و نول لازم است و سیم‌کشی طوری انجام می‌شود که در هر مدار الکتریکی این دو جزء قرار گیرند تا جریان برق برقرار شود. برای سیم‌کشی ساختمان، انواع مختلف سیم استفاده می‌شود که در ادامه شرح می‌دهیم.
سیم‌های تک رشته
از سیم‌های تک رشته در سیم کشی توکار استفاده می‌شود. استفاده از این سیم‌ها در روش روکار سرعت کار را پایین می‌آورد و بی‌نظمی ایجاد می‌کند.
سیم‌های دو رشته
برای سیم‌کشی روکار، سیم‌های دو رشته‌ای مناسب هستند.
سیم‌های افشان
سیم‌های افشان تک‌رشته‌ای و هادی هستند و پوششی از جنس مس آنیل و آلومینیوم دارند. عایقی که برای سیم‌های افشان به کار می‌رود از جنس PVC است. این نوع سیم انعطاف‌پذیری بالایی دارد و اگر امکان جابجایی سیم وجود دارد، برقکار بهتر است از این سیم‌ها استفاده کند.
سیم‌های افشان به عنوان سیم رابط در داکت‌های زیرزمینی، ماشین‌آلات، تابلوهای فرمان و ... کاربری دارند.
سیم‌های مفتولی
سیم‌های مفتولی سیم‌هایی تک‌رشته‌ای و رسانا هستند که از آلیاژ فلزی مانند مس ساخته می‌شوند و پوشش عایقی دارند. این نوع سیم‌ها به شیوه‌های خشک و ثابت تولید می‌شود. کاربری سیم مفتولی خشک در سیم کشی‌های تابلوهای تبلیغاتی و توزیع‌کننده‌های برق است. برقکار از سیم مفتولی ثابت برای سیم کشی ساختمان استفاده می‌کند.
سیم‌های مفتولی مزایایی دارند که به موارد زیر اشاره می‌شود:
- مقاوم در شرایط جوی متفاوت
- ماندگاری
- مقاوم در سایش و پیچش
- دارای قیمت بهینه
سیم‌های نیمه افشان
سیم نیمه افشان ویژگی‌هایی مابین سیم افشان و مفتولی را دارد. این نوع سیم تک‌رشته نیست و از مجموعه مفتول‌های تابیده شده تشکیل می‌شود و کاربردی مشابه سیم‌های مفتولی دارد.
سیم‌های فویل‌دار
برای خط تلفن مهم است که صدا با نویز همراه نباشد. برای همین برقکار برای سیم تلفن از سیمی که دو زوج فویل دارد استفاده می‌کند. سیم تلفن فویل‌دار سیگنال‌های ارتباطی را با کیفیت مطلوبی منتقل می‌کند.
ابزارهای لازم برای سیم کشی ساختمان
برای سیم کشی ساختمان ابزارهایی لازم است که برخی از این ابزارها رایج هستند و استفاده‌ی زیادی دارند. شناخت این ابزارها کمک می‌کند تا بتوانید به برقکار در صورت لزوم کمک کنید. در ادامه این ابزارها را معرفی می‌کنیم.
سیم لخت‌کن
از این ابزار برای برداشتن روکش سیم استفاده می‌شود.
انبردست
از این ابزار برای کارهای مختلف در سیم کشی استفاده می‌شود اما کاربرد آن بیشتر برای برش و پیچ دادن سیم‌ها است.
تستر ولتاژ القایی
برای اندازه‌گیری ولتاژ بدون اتصال به مدار به کار می‌رود. این ابزار در دو نوع دکمه‌ای و اتوماتیک تولید می‌شود.
مولتی متر
برای اندازه‌گیری جریان، مقاومت و ولتاژ به کار می‌رود.
فازمتر
برای تشخیص سیم فاز و نول به کار می‌رود اما برای باز کردن و بستن پیچ‌ها هم استفاده می‌شود.
فنر سیم کشی
برای قرار دادن سیم‌ها در لوله‌های برق به کار می‌رود.
اشتباهات رایج در سیم کشی
در اینجا به اشتباهات رایجی که به هنگام سیم کشی رخ می‌دهد اشاره می‌کنیم:
استفاده از سیم‌های قدیمی
توصیه می‌شود برقکار از سیم‌های قدیمی استفاده نکند. استفاده از سیم‌های قدیمی می‌تواند برای چراغ‌های جدید مشکلاتی ایجاد کند. سیم‌های قدیمی حداکثر تا 140 درجه‌ی فارنهایت مقاومت دارند در حالی که چراغ‌های جدید با مقاومتی در حدود 194 درجه‌ی فارنهایت کار می‌کنند.
استفاده نکردن از جعبه‌ی اتصال
اتصال دو سیم در داخل جعبه‌ی اتصال انجام می‌شود و اتصال دو سیم بیرون از جعبه‌ی اتصال خطرآفرین است.
شلوغ بودن محل عبور سیم
اگر از یک حفره بیش از اندازه سیم عبور کند، کشیدن یکی از این سیم‌ها ممکن است روکش سیم‌ها را کشیده و خطر جرقه را به وجود بیاورد که آتش‌سوزی را به همراه دارد. توصیه می‌شود که برای سیم‌ها از حفره‌های 7/8 اینچی استفاده شود و از یک حفره‌ی 7/8 اینچی بیش از سه شاخه سیم عبور داده نشود.
پریز برق قدیمی
پریز برق قدیمی از موارد خطرناک در سیم کشی ساختمان است. برای رفع این خطر می‌توان از سوکت‌های پریز برق هوشمند استفاده کرد که با استفاده از گوشی هوشمند می‌توان آنها را کنترل کرد.
هزینه‌ی سیم کشی ساختمان
هزینه نهایی سیم کشی ساختمان توسط برقکار تعیین می‌شود و به عوامل زیر بستگی دارد:
-
متراژ، تعداد واحد و نوع ساختمان
-
خدمات سیم کشی
-
مواد مورد نیاز برای سیم کشی
سخن پایانی
امیدواریم این مقاله برای شما مفید واقع شود و با آگاهی بتوانید برای سیم کشی ساختمان بهتر عمل کنید و برقکار ماهری را انتخاب کنید. اگر برای سیم کشی ساختمان به مهارت نیروی ما در شرکت خدمات برق ساختمان ویپان نیاز پیدا کردید، منتظر شما هستیم.
